“เสภาขุนช้าง” เป็นบทเพลงในหมวดหมู่ดนตรีไทยเดิมที่มีความโดดเด่นทั้งในแง่เนื้อร้องและทำนองดนตรี บทเพลงนี้มีจุดกำเนิดมาจากเรื่องราวที่ปรากฏอยู่ในวรรณคดีไทยโบราณ เรื่อง “ขุนช้างขุนแผน” ซึ่งเป็นนิทานพื้นบ้านที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายในหมู่คนไทย
“เสภาขุนช้าง” นั้นเป็นบทเพลงที่ร้องในรูปแบบของ “เสภา” ซึ่งเป็นหนึ่งในประเภทของบทเพลงไทยเดิมที่มีลักษณะการร้องแบบยาวๆ มีเนื้อหาที่ละเอียดลออ และมักจะเกี่ยวข้องกับเรื่องราวในตำนาน วรรณคดี หรือประวัติศาสตร์ ทำนองดนตรีของ “เสภาขุนช้าง” นั้นเป็นที่รู้จักกันในความไพเราะและงดงาม โดยมักจะมีจังหวะที่ไม่เร่งรีบ และมีการใช้อุปกรณ์ดนตรีไทยอย่างครบถ้วน
ประวัติความเป็นมาของ “เสภาขุนช้าง”
บทเพลง “เสภาขunnachang” ถูกแต่งขึ้นโดย “พระยาอภัยราชา” (หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “เจ้าพระยาทิพย์มณีนาค”) ซึ่งเป็นผู้ทรงความรู้ความสามารถในการแต่งกลอนและบทละครเป็นอย่างมาก ในสมัยอยุธยาตอนปลาย
เนื้อหาของ “เสภาขุนช้าง” จะเล่าถึงเรื่องราวความรักของขุนช้างซึ่งเป็นอัศวินรูปงามกับนางพญาคำพันธ์ ซึ่งเป็นนางมณีมงคลผู้มีฝีมือในการทอผ้าที่วิเศษ แต่เนื่องจาก “ขุนแผน” อีกทั้งยังเป็นนักรบผู้กล้าหาญและมีเสน่ห์เช่นกัน ได้เข้ามาเกี้ยวกราดและแย่งชิงนางพญาคำพันธ์ไปจาก “ขุนช้าง”
ความรักสามเศร้าที่เกิดขึ้นในบทเพลงนี้ทำให้เกิดการต่อสู้และล้างแค้นระหว่าง “ขุนช้าง” กับ “ขุนแผน” ซึ่งเป็นเหตุการณ์สำคัญที่นำไปสู่ความวุ่นวายและความขัดแย้งในดินแดนแห่งสุโขทัย
เนื้อหาและสาระของ “เสภาขุนช้าง”
นอกจากเรื่องราวความรักและการต่อสู้แล้ว “เสภาขุนช้าง” ยังสะท้อนให้เห็นถึงค่านิยมและขนบธรรมเนียมประเพณีของคนไทยสมัยก่อน บทเพลงนี้ได้ถ่ายทอดวิถีชีวิต สังคม และจารีตประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ของไทยมาอย่างยาวนาน
ทำนองดนตรี
“เสภาขุนช้าง” เป็นบทเพลงที่มีทำนองดนตรีไพเราะและงดงาม ทำนองจะถูกบรรเลงโดยเครื่องดนตรีไทยแบบดั้งเดิม เช่น ระนาดเอก ขลุ่ย โปงlang และฆ้องวงใหญ่
เครื่องดนตรี | อธิบาย |
---|---|
ระนาดเอก | เป็นเครื่องดนตรีประเภท idiophone (เครื่องดนตรีที่เสียงเกิดจากการสั่นสะเทือนของตัวเครื่อง) มี 21 แท่งและเป็นเครื่องดนตรีหลักในการบรรเลง “เสภาขุนช้าง” |
ขลุ่ย | เป็นเครื่องดนตรีประเภท aerophone (เครื่องดนตรีที่เสียงเกิดจากการเป่า) ทำด้วยไม้ไผ่หรือหวาย ใช้ในการบรรเลงทำนองเดี่ยวและทำหน้าที่เป็นเหมือน “นักร้องนำ” ของวงดนตรี |
โปงlang | เป็นเครื่องดนตรีประเภท membranophone (เครื่องดนตรีที่เสียงเกิดจากการสั่นสะเทือนของหนัง) ใช้ในการให้จังหวะและเสียงประกอบ |
ความสำคัญของ “เสภาขุนช้าง” ในวัฒนธรรมไทย
“เสภาขุนช้าง” ถือเป็นมรดกทางดนตรีและวรรณกรรมที่สำคัญอย่างยิ่งของประเทศไทย บทเพลงนี้ได้สะท้อนถึงความคิดสร้างสรรค์ ความอุดมสมบูรณ์ และความหลากหลายของวัฒนธรรมไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณ
“เสภาขุนช้าง” ยังคงได้รับความนิยมและการตีความในรูปแบบต่างๆ ตลอดหลายศตวรรษที่ผ่านมา บทเพลงนี้ได้ถูกนำไปแสดงบนเวทีละคร, บันทึกเป็นสื่อเสียง, และจัดทำเป็นภาพยนตร์
ข้อสรุป
“เสภาขุนช้าง” เป็นบทเพลงไทยเดิมที่มีความงดงามและทรงคุณค่าอย่างยิ่ง ไม่เพียงแต่เพราะทำนองดนตรีที่ไพเราะเท่านั้น แต่ยังรวมถึงเนื้อร้องที่สอดแทรกค่านิยมและขนบธรรมเนียมของคนไทยมาอย่างยาวนาน
การฟังและศึกษา “เสภาขุนช้าง” จะช่วยให้ผู้ฟังเข้าใจถึงความงดงามและความล้ำค่าของวัฒนธรรมไทยได้อย่างดี